χρόνος

Νέα ελληνικά (el)

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός		2ος πληθυντικός
	αρσενικό		αρσενικό		ουδέτερο
ονομαστική	ο	χρόνος	οι	χρόνοι	τα	χρόνια
γενική	του	χρόνου	των	χρόνων		—
αιτιατική	τον	χρόνο	τους	χρόνους	τα	χρόνια
κλητική		χρόνε		χρόνοι		χρόνια
Η δοτική χρόνω (χρόνῳ) επιβιώνει σε τυποποιημένες εκφράσεις. Και γενική πληθυντικού (προφορικό) για ηλικία: χρονών, χρονώ
Κατηγορία όπως «βράχος» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

Ετυμολογία

χρόνος< κληρονομημένο από την αρχαία ελληνική χρόνος

Προφορά

ΔΦΑ : /ˈxɾo.nos/

τυπογραφικός συλλαβισμός : χρό‐νος

Ουσιαστικό

χρόνος αρσενικό

(στον ενικό)
≈ συνώνυμα: καιρός
1. εξέλιξη, διαδοχή, ροή των γεγονότων στο παρόν, το παρελθόν και το μέλλον
  ↪ Ο χρόνος κυλάει αδιάκοπα και αναπότρεπτα.
  
  ※ γιατί άπιστος κρέμεται ο Χρόνος στον άνθρωπο επάνω και της ζωής κλωθοστρίβει τους δρόμους (απόδοση Γρυπάρη, Πίνδαρος, Ισθμιονίκης VIII)
  
  ※ Άκουσε ο λόγος είναι των στερνών η φρόνηση
  Κι ο χρόνος γλύπτης των ανθρώπων παράφορος
  Κι ο ήλιος στέκεται από πάνω του θηρίο ελπίδας
  Κι εσύ πιο κοντά του σφίγγεις έναν έρωτα
  Έχοντας μια πικρή γεύση τρικυμίας στα χείλη.
  Απόσπασμα στίχων από το ποίημα Η Μαρίνα των βράχων του ⌘ Οδυσσέα Ελύτη.
2. χρονική διάρκεια
  ↪ Δεν έχω πολύ χρόνο στη διάθεσή μου.
  
  ↪ Έχεις χρόνο να τα πούμε μετά;
(με πληθυντικό, αρσενικό οι χρόνοι ή και ουδέτερο τα χρόνια)
1. ημερομηνία ή χρονολογία
2. η ιστορική περίοδος
  ↪ στα βυζαντινά χρόνια
(με πληθυντικό μόνον ουδέτερο: τα χρόνια)
≈ συνώνυμα: έτος, χρονιά
1. η περίοδος δώδεκα μηνών, το έτος, η χρονιά
  ↪ Πόσα χρόνια έχουμε να ιδωθούμε!
  
  ↪ Ένας χρόνος πέρασε από τότε που συναντηθήκαμε για τελευταία φορά.
2. διδακτικό έτος εννέα περίπου μηνών, σχολική χρονιά
3. η ηλικία
  ↪ Να 'χα τα χρόνια σου! (να ήμουν νέος σαν κι εσένα)
(με γενική πληθυντικού: χρόνων και προφορικό: χρονών & χρονώ) μονάδα μέτρησης της ηλικίας
↪ Το παιδί έγινε κιόλας δύο χρονών.

↪ ένας νέος είκοσι χρόνων

≈ συνώνυμα: ετών
(με πληθυντικό μόνον αρσενικό: οι χρόνοι)
1. (αθλητισμός) το χρονικό διάστημα μέσα στο οποίο ένας αθλητής ολοκληρώνει την προσπάθειά του
  ↪ Ο δρομέας κάλυψε την απόσταση σε χρόνο ρεκόρ.
2. φάση μιας διαδικασίας
  ↪ Ο τετράχρονος κινητήρας ολοκληρώνει έναν κύκλο σε τέσσερις χρόνους.
3. (γραμματική) ρηματικός τύπος που φανερώνει πότε γίνεται αυτό που σημαίνει το ρήμα
  ↪ Ο ενεστώτας χρόνος δηλώνει μια πράξη που γίνεται στο παρόν.
  
  → δείτε τις λέξεις ενεστώτας, παρατατικός, αόριστος, μέλλων, παρακείμενος και υπερσυντέλικος
4. (μετρική) η ελάχιστη μετρική μονάδα στην αρχαία ελληνική μετρική, που στηρίζεται στην προσωδία
5. (μουσική) μονάδα μέτρησης της χρονικής διάρκειας ενός ήχου (φθόγγου) ή παύσης όπως ορίζεται από τη μουσική σημειογραφία
  ↪ Να μετράς τους χρόνους για κάθε αξία: τέσσερις για το ολόκληρο, δύο για το μισό.
  
  ≈ συνώνυμα: αξία
6. (μουσική) η ρυθμική οργάνωση της μουσικής σε ισόχρονες διαδοχικές κινήσεις· γράφεται στη μουσική σημειογραφία ως κλάσμα αριθμού κινήσεων προς τις διάρκειες αξιών
  ↪ Το βαλς είναι χορός σε τρεις χρόνους· μετριέται σε τρία τέταρτα 3/4.
  
  ≈ συνώνυμα: ρυθμική αγωγή, ρυθμός

Μετρώντας τον χρόνο γύρω στο 1530 μ.Χ.

Πολυλεκτικοί όροι

Εκφράσεις

→ και δείτε τις εκφράσεις στο με τη λέξη χρονιά & με τη λέξη χρόνια

Μέτρηση χρόνου με κλεψύδρα.

Παροιμίες

Συγγενικά

ετυμολογικό πεδίο
χρον-

Σύνθετα

χρονο- Νεοελληνικές λέξεις με πρόθημα χρονο- στο Βικιλεξικό
-χρονος Νεοελληνικές λέξεις με επίθημα -χρονος στο Βικιλεξικό
λήγουν σε -χρονος - Αναστασιάδη-Συμεωνίδη, Άννα (2003) Αντίστροφο λεξικό της νέας ελληνικής Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών. Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες)

και

χρόνος στη Βικιπαίδεια
χρόνος (γραμματική) στη Βικιπαίδεια

Μεταφράσεις

θεμελιώδης έννοια

χρονική μονάδα

γραμματική: ρηματικός χρόνος

Πηγές

χρόνος - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες-σύμβολα). Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
χρόνος - Χαραλαμπάκης, Χριστόφορος (επιμέλεια) (2014). Χρηστικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας. Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών. (ψηφιοποιημένη έκδοση από το 2023, συντομογραφίες-σύμβολα)
χρόνος pdf - Κάτος, Γιώργος Β. (2016) Λεξικό της λαϊκής και της περιθωριακής μας γλώσσας. Θεσσαλονίκη, 2016 στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας- Αναζήτηση:'χρόνος'.
Με πολλά παραδείγματα εκφράσεων.

Αρχαία ελληνικά (grc)

	δυϊκός
↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
ονομαστική	ὁ	χρόνος	οἱ	χρόνοι
γενική	τοῦ	χρόνου	τῶν	χρόνων
δοτική	τῷ	χρόνῳ	τοῖς	χρόνοις
αιτιατική	τὸν	χρόνον	τοὺς	χρόνους
κλητική ὦ!		χρόνε		χρόνοι
ονομ-αιτ-κλ	τὼ		χρόνω
γεν-δοτ	τοῖν		χρόνοιν
2η κλίση, Κατηγορία 'δρόμος' όπως «δρόμος» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

Μέτρηση χρόνου με οριζόντιο ηλιακό ρολόι -στον Εθνικό Κήπο.