κόσμος

κόσμος < (κληρονομημένο) αρχαία ελληνική κόσμος

ΔΦΑ : /ˈko.zmos/

τυπογραφικός συλλαβισμός : κό‐σμος

κόσμος αρσενικό

1. το σύμπαν
2. ο πλανήτης Γη
3. οι άνθρωποι, η κοινωνία
4. οποιοδήποτε σύνολο ανθρώπων
5. οι καλεσμένοι
6. τα εγκόσμια κατ' αντιδιαστολή προς τον μοναχισμό
7. (παρωχημένο) στολίδι

• ντουνιάς (λαϊκότροπο)

• κάτω κόσμος
• Νέος Κόσμος
• πάνω κόσμος
• Παλαιός Κόσμος
• Τρίτος Κόσμος

(Χρειάζεται να μεταφερθούν στα λήμματά τους)

• εδώ ο κόσμος καίγεται και η γριά χτενίζεται
• ο κόσμος το 'χει τούμπανο κι αυτός κρυφό καμάρι

• κοσμο- Νεοελληνικές λέξεις με πρόθημα κοσμο- στο Βικιλεξικό
  όπως κοσμογονία, κοσμόπολη, κοσμαγάπητος
• -κοσμος Νεοελληνικές λέξεις με επίθημα -κοσμος στο Βικιλεξικό
  όπως απόκοσμος, φοιτητόκοσμος
  επίσης, με -κόσμος: αντικόσμος

και

Δε σχετίζεται το κάκοσμος (με κακιά οσμή)

• λήγουν σε -κόσμος - Αναστασιάδη-Συμεωνίδη, Άννα (2003) Αντίστροφο λεξικό της νέας ελληνικής Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών. Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες)

• κόσμος - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες-σύμβολα). Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
• κόσμος - Χαραλαμπάκης, Χριστόφορος (επιμέλεια) (2014). Χρηστικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας. Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών. (ψηφιοποιημένη έκδοση από το 2023, συντομογραφίες-σύμβολα)

κόσμος < → λείπει η ετυμολογία πρωτοϊνδοευρωπαϊκές ρίζες, και συζήτηση εκδοχών

κόσμος αρσενικό

1. η τάξη (η κατάσταση κατά την οποία κάθε τι είναι τακτοποιημένο στη θέση του)
   1. η καλή συμπεριφορά
   2. η σωστή διακυβέρνηση
2. το στολίδι, η διακόσμηση
   1. (πληθυντικός) τα στολίδια
   2. τα κοσμητικά στοιχεία του λόγου, πχ τα κοσμητικά επίθετα
   3. (μεταφορικά) η τιμή, κάτι το τιμητικό

      ↪ γυναιξί κόσμον ἡ σιγὴ φέρει

3. "άρχοντας", τίτλος ανώτερων αξιωματούχων στην Κρήτη
4. ο κόσμος, το σύμπαν
5. ο κόσμος, οι άνθρωποι ως σύνολο

• κοσμο- Αρχαίες ελληνικές λέξεις με πρόθημα κοσμο- στο Βικιλεξικό όπως κοσμοπληθής, κοσμόπολις, κοσμαγός

και

• κόσμος - Βασικό Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής - Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία - Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2006‑2008. greek‑language.gr
• κόσμος - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
• κόσμος - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.