βαίνω

βαίνω < (διαχρονικό δάνειο) αρχαία ελληνική βαίνω

ΔΦΑ : /ˈve.no/

τυπογραφικός συλλαβισμός : βαί‐νω

βαίνω, πρτ.: έβαινα (χωρίς παθητική φωνή, ελλειπτικό ρήμα) σε σύνθετα, και εξαρτημένος τύπος: -βώ, αόριστος: -βηκα & -έβην

1. (λόγιο) βαδίζω, πηγαίνω
2. (μαθηματικά) (για επίκεντρες γωνίες) αντιστοιχώ σε τόξο κύκλου

   ↪ η ορθή (γωνία) βαίνει σε τεταρτοκύκλιο

• βαίνω καλώς

• (Χρειάζεται έλεγχο και επέκταση κατά θέμα)

σύνθετα του ρήματος

• λήγουν σε -βαίνω - Αναστασιάδη-Συμεωνίδη, Άννα (2003) Αντίστροφο λεξικό της νέας ελληνικής Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών. Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες)

• βαίνω - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες-σύμβολα). Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
• βαίνω - Χαραλαμπάκης, Χριστόφορος (επιμέλεια) (2014). Χρηστικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας. Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών. (ψηφιοποιημένη έκδοση από το 2023, συντομογραφίες-σύμβολα)

βαίνω < *βάν-jω / *βάμ-(jω) [1] (πρωτοελληνική *gʷəňňō) < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή *gʷm̥yéti < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή ρίζα *gʷem- (πηγαίνω, προχωράω) + *-yéti. Συγγενές με τη λατινική venio (με αντίθετη σημασία έρχομαι).

• Μεταπτωτικές βαθμίδες: ΕΚΚΡΕΜΟΤΗΤΑ

βαίνω (χωρίς μεσοπαθητική φωνή)

1. περπατάω, πηγαίνω

   ※  5ος πκε αιώνας ⌘ Εὐριπίδης, Μήδεια, στίχ. 766

   γενησόμεσθα κἀς ὁδὸν βεβήκαμεν,

   πορεύομαι ήδη στου θριάμβου τον δρόμο.

   Μετάφραση (2012): Θ. Κ. Στεφανόπουλος, Αθήνα: Κίχλη @greek‑language.gr

2. (στον παρακείμενο) στέκομαι ή βρίσκομαι σε ένα μέρος

   ※  5ος πκε αιώνας ⌘ Σοφοκλῆς, Οἰδίπους ἐπὶ Κολωνῷ, στίχ. 52

   τίς ἔσθ᾽ ὁ χῶρος δῆτ᾽ ἐν ᾧ βεβήκαμεν;

   Ποιός είναι ο τόπος το λοιπόν αυτός, όπου έχουμ᾽ έμπει;

   Μετάφραση (1911): Ηλίας Βουτιερίδης @greek‑language.gr

3. φεύγω, απομακρύνομαι, αναχωρώ
4. έρχομαι
5. συνεχίζω, προχωρώ, προβαίνω

   ※  8ος πκε αιώνας  ⌘ Ὅμηρος, Ὀδύσσεια, 4 (δ. Τὰ ἐν Λακεδαίμονι.), στίχ. 674

   αὐτίκ᾽ ἔπειτ᾽ ἀνστάντες ἔβαν δόμον εἰς Ὀδυσῆος.

   πετάχτηκαν επάνω και προχώρησαν στο σπίτι του Οδυσσέα.

   Μετάφραση (2006): Δημήτρης Μαρωνίτης @greek‑language.gr

6. ανεβαίνω

   ※  8ος πκε αιώνας  ⌘ Ὅμηρος, Ὀδύσσεια, 18 (σ. Ὀδυσσέως καὶ Ἴρου πυγμή.), στίχ. 181

   ἐξ οὗ κεῖνος ἔβη κοίλῃς ἐνὶ νηυσίν.

   αφότου εκείνος σε καράβι κοίλο ανέβηκε και πάει.

   Μετάφραση (2006): Δημήτρης Μαρωνίτης @greek‑language.gr

7. κάνω κάποιον να φύγει

   ※  8ος πκε αιώνας  ⌘ Ὅμηρος, Ἰλιάς, 16 (Π. Πατρόκλεια.), στίχ. 810

   ἐείκοσι βῆσεν ἀφ᾽ ἵππων,

   είκοσι άνδρες κατέβασε απ᾽ τους ίππους.

   Έμμετρη μετάφραση (1922): Ιάκωβος Πολυλάς, @greek‑language.gr

8. πεθαίνω
9. βατεύω, οχεύω

• εὖ βεβηκώς: καλά στερεωμένος, ευτυχισμένος, είμαι καλά θεμελιωμένος, ακμάζω, ευτυχώ
• ἀσφαλέως βεβηκώς: σταθερός
• οἱ ἐντέλει βεβῶτες: οι άρχοντες, οι αξιωματούχοι
• βαίνω μέτρον: κάνω μετρική ανάλυση
• αἶνον ἔβα κόρος: επήλθε κορεσμός από τους επαίνους
• βαίνω δι' αἵματος: διέρχομαι μέσα από αίμα
• ἐπὶ ξυροῦ βεβηκέναι: έχω φθάσει στην κόψη του ξυραφιού, σε κρίσιμο σημείο

  → δείτε παράθεμα στη μετοχή παρακειμένου βεβώς

• ἐννέα ἐνιαυτοὶ βεβάασι: εννέα χρόνια ήρθαν και πέρασαν
• χρέος ἔβα με: με κατέλαβαν τα χρέη

  ※  5ος/4ος πκε αιώνας ⌘ Ἀριστοφάνης, Νεφέλαι, στίχ. 30

  ἀτὰρ τί χρέος ἔβα με μετὰ τὸν Πασίαν;

  Να ιδούμε τι χρήματα χρωστούμε ύστερ' απ' του Πασία;

  Μετάφραση (2012): Πολύβιος Δημητρακόπουλος

• βατός
• βάσις
• βαθμός
• βάθρον
• βωμός
• με ενεστωτικό αναδιπλασιασμό: βιβάζω

• -βάμων Αρχαίες ελληνικές λέξεις με επίθημα -βάμων στο Βικιλεξικό
• (Χρειάζεται επεξεργασία)

σύνθετα του ρήματος (δείτε και τα συγγενικά τους)

• → λείπει η κλίση

Ρηματικοί τύποι:

• δωρικός τύπος : μελ. βᾱσεῦμαι
• δωρικός τύπος : παρακ. βέβᾱκα
• δωρικός τύπος : αόρ. ἔβᾱν
• δωρικός τύπος : προστ. αορ. β' ενικ. βᾶθι, β' πληθ. βᾶτε
• δωρικός τύπος : υποτ. αορ. βᾶμες αντί για βῶμεν
• επικός τύπος : υποτ. αορ. βείω
• επικός τύπος : μελλ. βέομαι ή βείομαι
• επικός τύπος : υπερσ. βεβήκειν

• βαίνω - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
• βαίνω - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.