-τζής

Νέα ελληνικά (el)

Προφορά
ΔΦΑ : /ˈd͡zis/

Ετυμολογία 1
-τζής < (άμεσο δάνειο) οθωμανική τουρκική ـجی (-cı) < πρωτοτουρκική *-či[1] επίθημα για επαγγελματικά ουσιαστικά (και οι μορφές του) + -ς[2] Δείτε και -τζής, -τζού, -τζίδικο
  • είτε όπως ήδη υπήρχε σε οθωμανικές/τουρκικές λέξεις (όπως boyacι > μπογιατζής)
  • είτε για το σχηματισμό νέων λέξεων (γκολ+τζής) συχνότερα με επιπλέον συνδετικό φωνήεν που χρειάζεται στη σύνθεση θέματος με κατάληξη (χαλβ(άς)+-ατζής]]
  • και με ένρινη προφορά -ντζής

Επίθημα
↓ πτώσεις       ενικός         πληθυντικός  
ονομαστική ο -τζής οι -τζήδες
      γενική του -τζή των -τζήδων
    αιτιατική τον -τζή τους -τζήδες
     κλητική -τζή -τζήδες
Κατηγορία όπως «μπαλωματής» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

-τζής αρσενικό (θηλυκό -τζού)

  1. επίθημα για το σχηματισμό αρσενικών ουσιαστικών που δηλώνουν όπως στο πρώτο συνθετικό
    1. επαγγελματία
      μπετ(ό) > μπετατζής
      χαλβ(άς) > χαλβατζής: αυτός που φτιάχνει χαλβά
    2. (λαϊκότροπο) αντί άλλης πιο επίσημης λέξης
      βιολ(ί) > βιολιτζής & βιολιντζής αντί του βιολιστής
      κλαρίν(ο) > κλαριντζής αντίστοιχο του κλαρινετίστας
    3. ιδιότητα
      μάγκας > μάγκατζης
    4. οπαδό αθλητικής ομάδας, κόμματος
      ομάδα ΠΑΟΚ > παοκτζής
      κόμμα ΠΑΣΟΚ > πασοκτζής
  2. και επωνύμων (θηλυκό -τζή)
    Καζαντζής, Χαλβατζής, Κιτάντζης

όλες οι μορφές

το ίδιο επίθημα χωρίς μετακίνηση του τόνου στην πρωτότυπη λέξη

Κατηγορίες (συμπεριλαμβάνονται και επώνυμα):

  • Νεοελληνικές λέξεις με επίθημα -τζής στο Βικιλεξικό
  • Νεοελληνικές λέξεις με επίθημα -τζης στο Βικιλεξικό
  • Νεοελληνικές λέξεις με επίθημα -ντζής στο Βικιλεξικό
  • Νεοελληνικές λέξεις με επίθημα -ατζής στο Βικιλεξικό
  • Νεοελληνικές λέξεις με επίθημα -ατζης στο Βικιλεξικό
  • Νεοελληνικές λέξεις με επίθημα -άντζης στο Βικιλεξικό
  • Νεοελληνικές λέξεις με επίθημα -αντζής στο Βικιλεξικό
  • Νεοελληνικές λέξεις με επίθημα -ιτζής στο Βικιλεξικό
  • Νεοελληνικές λέξεις με επίθημα -ιντζής στο Βικιλεξικό
  • Νεοελληνικές λέξεις με επίθημα -τσής στο Βικιλεξικό

Ετυμολογία 2
-τζής < επίθημα για επίθετα
είτε < ουσιαστικά -τζής, -ατζής
είτε απευθείας < (άμεσο δάνειο) τουρκική -cı επίθημα επιθέτων (και οι μορφές του) + -ς [3]
Ο σχηματισμός των τύπων:
  • Το αρσενικό και το θηλυκό, όπως σε αντίστοιχα ουσιαστικά.
  • Το ουδέτερο, από επίθετα σε -ίδικος, -ίδικη, -ίδικο

Επίθημα
↓ πτώσεις       ενικός      
γένη → αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
ονομαστική ο -τζής η -τζού το -τζίδικο
& -τζήδικο
      γενική του -τζή της -τζούς του -τζίδικου
& -τζήδικου
    αιτιατική τον -τζή τη(ν) -τζού το -τζίδικο
& -τζήδικο
     κλητική -τζή -τζού -τζίδικο
& -τζήδικο
↓ πτώσεις   πληθυντικός  
γένη → αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
ονομαστική οι -τζήδες οι -τζούδες τα -τζίδικα
& -τζήδικα
      γενική των -τζήδων των -τζούδων των -τζίδικων
& -τζήδικων
    αιτιατική τους -τζήδες τις -τζούδες τα -τζίδικα
& -τζήδικα
     κλητική -τζήδες -τζούδες -τζίδικα
& -τζήδικα
Το ουδέτερο, από επίθετα σε -ίδικος, απλοποιημένη γραφή του -ήδικος.
Κατηγορία όπως «πλακατζής» - Παράρτημα:Επίθετα & Μετοχές

-τζής, -τζού, -τζίδικο
  • -τζής, -τζού, -τζήδικο (το ουδέτερο με μη απλοποιημένη γραφή)

Μεταφράσεις
    -τζής

Αναφορές
  1. -ci (Turkish) στο αγγλικό Βικιλεξικό
  2. "-τζής" - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες-σύμβολα). Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
  3. "-τζής -τζου -τζίδικο" - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες-σύμβολα). Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας

Πηγές
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.