δέρνω

δέρνω < (κληρονομημένο) μεσαιωνική ελληνική δέρνω < (κληρονομημένο) αρχαία ελληνική δέρω (γδέρνω, χτυπάω) με ανάπτυξη [n] όπως στο φέρνω[1]

ΔΦΑ : /ˈðeɾ.no/

τυπογραφικός συλλαβισμός : δέρ‐νω

δέρνω, αόρ.: έδειρα, παθ.φωνή: δέρνομαι, π.αόρ.: δάρθηκα, μτχ.π.π.: δαρμένος

1. χτυπάω κάποιον με το χέρι ή με άλλο όργανο

   ↪ κάποιοι αλήτες τον έδειραν για πλάκα

   ≈ συνώνυμα: βαράω, καταχερίζω, ξυλοφορτώνω, ξυλοκοπώ, χειροδικώ, βιαιοπραγώ, ραπίζω

2. κάτι που πέφτει πάνω μου με ορμή

   ↪ η χιονοθύελλα τους έδερνε πολλή ώρα, μέχρι να φτάσουν στο καταφύγιο

   ≈ συνώνυμα: ριπίζω

3. βάζω κάποιον σε ταλαιπωρίες, προκαλώ σε κάποιον δεινά

   ↪ τους έχει δείρει η θλίψη κι η μοναξιά

   ≈ συνώνυμα: βασανίζω, παιδεύω, ταλαιπωρώ, τυραννάω

4. (ιδιωματικό) επιτίθεμαι, πλήττω, προσβάλλω

   ※  από το τραγούδι το «Κάστρο της Ωριάς», συρτό Πελοποννήσου από την Αρκαδία)
   Όλα τα κάστρα τα 'δα κι όλα τα 'δειρα
   βρ' αμάν αμάν αμάν κι όλα τα 'δειρα
   κι όλα τα 'δει- τα 'δειρα, Φραγκοπούλα και Pωμιά.
   Σαν της Ωριάς το κάστρο, κάστρο δεν είδα

   ΣτΕ: είδε και χτύπησε όλα τα κάστρα, για να τα κυριεύσει, αλλά δε βρήκε «σαν της Ωριάς το κάστρο»

5. για αρνητική ή ανεπιθύμητη ιδιότητα: χαρακτηρίζω

   ↪ τι εγωισμός σας δέρνει!

→ και δείτε τις λέξεις γδέρνω και δέρμα

δέρνω < (κληρονομημένο) αρχαία ελληνική δέρω (γδέρνω, χτυπάω) με ανάπτυξη [n] όπως στο φέρνω[2]

δέρνω

1. χτυπάω, ραβδίζω, ξυλοκοπάω
2. πλήττω, προσβάλλω
3. (για κάστρα, για τείχη) επιτίθεμαι
4. νικάω, τιμωρώ
5. (αμετάβατο) παραδέρνω, βασανίζομαι
6. (στην παθητική φωνή, μέση διάθεση) -μαι
   1. συγκρούομαι
   2. οδύρομαι, χτυπιέμαι από απελπισία

• δέρω
• ἐδέρνω

• δερμένος (μετοχή)

ενεστώτας:

• δέρνεις
• δέρνεται

παρατατικός:

• ἒδερνεν, ἒδερεν
• ἐδέρνονταν

αόριστος:

• ἒδειρεν
• ἒδειραν

υποτακτικές:

• δείρω

προστακτικές:

• δέρε

• δέρνω -  Επιτομή του Λεξικού Κριαρά της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669). Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, [μονοτονικό σύστημα].