χαλάω

χαλάω < χαλ(ώ) + νεότερο επίθημα -άω < (κληρονομημένο) αρχαία ελληνική χαλῶ, συνηρημένος τύπος του χαλάω (χαλαρώνω). Η σημασία, από το μεσαιωνικό χαλῶ. Δείτε και το χαλνώ.

ΔΦΑ : /xaˈla.o/

τυπογραφικός συλλαβισμός : χα‐λά‐ω

χαλάω/χαλώ, αόρ.: χάλασα, παθ.φωνή: χαλιέμαι, π.αόρ.: χαλάστηκα, μτχ.π.π.: χαλασμένος

1. (μεταβατικό)
   1. καταστρέφω, προκαλώ βλάβη μία συσκευή, μηχάνημα, μηχανισμό ώστε να μη λειτουργεί πια
   2. (παρωχημένο) σκοτώνω
   3. (μεταφορικά) καταστρέφω, προκαλώ ζημιά σε κάτι (σχέση, διάθεση κλπ)

      ↪ αυτό το περιστατικό μου χάλασε τη διάθεση

   4. κακομαθαίνω κάποιον

      Μη του κάνεις όλες τις χάρες, θα μου το χαλάσεις.

   5. δημιουργώ σε κάποιον άσχημη διάθεση

      αυτό το περιστατικό με χάλασε

   6. προκαλώ σε κάποιον αδιαθεσία

      ↪ αυτό το γλυκό με χάλασε

   7. αλλάζω νόμισμα με μικρότερης αξίας νομίσματα

      ↪ Έχετε να μου χαλάσετε ένα εικοσάρικο σε μονόευρα;

   8. (λαϊκότροπο) σκοτώνω

      ※  Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, Αθανάσιος Διάκος, 'Ασμα δεύτερον. @greek-language.gr Οι τρεις. Διάκος. Πανουργιάς. Δυοβουνιώτης. στίχ.38, μιλά ο Δυοβουνιώτης.

      Είδα κι εγώ τη μάνα σου απόψε στ’ όνειρό μου
      και μου ’πε νά ’ρθω να σε βρω και να σου πω, Θανάση,
      που αν χαλαστούμε σήμερα, θα να δειλιάσει ο κόσμος,

2. (αμετάβατο)
   1. δε λειτουργώ κανονικά, παθαίνω βλάβη

      ↪ χάλασε το αυτοκίνητο

   2. (μεταφορικά) καταστρέφομαι

      μ' αυτό το περιστατικό μου χάλασε η διάθεση

   3. (για φαγητό) αλλοιώνομαι

      αφήσαμε το γάλα εκτός ψυγείου και χάλασε

   4. ξοδεύομαι

      ↪ χαλάστηκαν πολλά λεφτά

• χαλάω / χαλνώ (σπανιότερο)

• δε χάλασε ο κόσμος
• χαλάει ο κόσμος
• χάλασε η μανέστρα

• χάλασμα
• χαλασμός
• χαλιέμαι

• χαλάω - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες-σύμβολα). Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας

χαλάω < προελληνική

χαλάω (συνηρημένο: χαλῶ)

1. χαλαρώνω (κυριολεκτικά και μεταφορικά)

   ↪ χαλᾶσθαι τόξα, νεῦρα, τόν πόδα, δεσμά, ἱστόν με αντώνυμο το συντείνειν

   (μεταφορικά)]] χαλᾶσθαι τὰ τῆς πολιτείας, με αντώνυμο το ἐπιτείνειν

2. λύνω κάτι δεμένο
3. ανοίγω τις πύλες, στις φράσεις κλῇθρα χάλασον και πύλας μοχλοῖς χαλᾶτε

• → λείπει η κλίση
• τύποι

Ενεργ. ενεστ. χαλάω' και επικός τύπος  χαλαίνω, μέλλων χαλάσω, αορ. ἐχάλασα επικός τύπος  και χάλασσα, παρακ. κεχάλακα

Παθ. αόρ. ἐχαλάσθην', παρακ. κεχάλασμαι υπερσ. ἐκεχαλάσμην

• ὀργὴν χαλῶ

• χαλαρός
• χαλαρότης
• χάλασις
• χάλασμα
• Χαλάστρα (πόλη στον Θερμαϊκό)
• Χαλαστραῖον (υλικό που έπαιρναν από τη λίμνη της Χαλάστρας για να φτιάξουν σαπούνι)

• χαλάω - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
• χαλάω - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.