φοίνιος

φοίνιος < φοινός • Η Ετυμολογία χρειάζεται ανάπτυξη με τεκμηρίωση. Μπορείτε να βοηθήσετε;  

φοίνιος, -α, -ον & -ος, -ον (ποιητικός τύπος του φόνιος)

1. ερυθρός σαν αίμα, κόκκινος, βαθυκόκκινος, πορφυρός

   ※  8ος πκε αιώνας  ⌘ Ὅμηρος, Ὀδύσσεια, 18 (σ. Ὀδυσσέως καὶ Ἴρου πυγμή.), στίχ. 97 (στίχοι 97-99)

   αὐτίκα δ᾽ ἦλθεν ἀνὰ στόμα φοίνιον αἷμα, | κὰδ δ᾽ ἔπεσ᾽ ἐν κονίῃσι μακών, σὺν δ᾽ ἤλασ᾽ ὀδόντας | λακτίζων ποσὶ γαῖαν·

   κι αμέσως μπούκωσε το στόμα του με κόκκινο αίμα. | Πέφτει στη σκόνη ο Ίρος μουκανίζοντας, και σφίγγοντας τα δόντια | κλοτσούσε με τα πόδια του τη γη.

   Μετάφραση σε πεζό (2006): Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης, @greek‑language.gr

   ※  5ος πκε αιώνας ⌘ Σοφοκλῆς, Ἀντιγόνη, στίχ. 1239 (1238-1240)

   καὶ φυσιῶν ὀξεῖαν ἐκβάλλει ῥοὴν | λευκῇ παρειᾷ φοινίου σταλάγματος. | κεῖται δὲ νεκρὸς περὶ νεκρῷ,

   κι αγκομαχώντας ξετινάζει βρύση | το αίμα του στάλες κόκκινες απάνω | στ᾽ άσπρο το μάγουλό της, | ώσπου μένει νεκρός απάνω στη νεκρή·

   Μετάφραση (1940): Ιωάννης Ν. Γρυπάρης), Αθήνα: Εστία @greek‑language.gr

2. αιματοβαμμένος, αιμοδιψής

   ※  5ος πκε αιώνας ⌘ Σοφοκλῆς, Ἠλέκτρα, στίχ. 1422 (1422-1423)

   καὶ μὴν πάρεισιν οἵδε· φοινία δὲ χεὶρ | στάζει θυηλῆς Ἄρεος, οὐδ᾽ ἔχω ψέγειν.

   Μα ιδού τους, βγαίνουν και ματοβαμμένα | στάζουν τα χέρια απ᾽ τη θυσία του Άρη, και δε μπορώ να τους καταδικάσω.

   Μετάφραση (1936): Ιωάννης Ν. Γρυπάρης), Αθήνα: Εστία @greek‑language.gr

3. φονικός, θανατηφόρος, δολοφονικός

   ※  5ος πκε αιώνας ⌘ Σοφοκλῆς, Αἴας, στίχ. 772 (770-772)

   εἶτα δεύτερον | δίας Ἀθάνας, ἡνίκ᾽ ὀτρύνουσά νιν | ηὐδᾶτ᾽ ἐπ᾽ ἐχθροῖς χεῖρα φοινίαν τρέπειν,

   Αλλά και δεύτερη φορά, | όταν η ίδια η Αθηνά τον έσπρωχνε | να στρέψει στον εχθρό το φονικό του χέρι,

   Μετάφραση (2012): Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης, Αθήνα: ΜΙΕΤ @greek‑language.gr

   ※  5ος πκε αιώνας ⌘ Σοφοκλῆς, Ἠλέκτρα, στίχ. 96

   φοίνιος Ἄρης οὐκ ἐξένισεν,

   ο φονιάς δεν τον φίλεψε ο Άρης,

   Μετάφραση (1936): Ιωάννης Ν. Γρυπάρης), Αθήνα: Εστία @greek‑language.gr

   ※  5ος πκε αιώνας ⌘ Εὐριπίδης, Ἑκάβη^w, στίχ. 699 (699-700)

   ἔκβλητον, ἢ πέσημα φοινίου δορός, | ἐν ψαμάθῳ λευρᾷ;

   Απ᾽ το κύμα βγαλμένον στη στρωτή αμμουδιά, | ή από κοντάρι φονικό πεσμένον;

   Μετάφραση (1994): Γιώργος Γεραλής, Αθήνα: Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος @greek‑language.gr

   ※  5ος πκε αιώνας ⌘ Εὐριπίδης, Μήδεια, στίχ. 1253 (1251-1254)

   ἰὼ Γᾶ τε καὶ παμφαὴς | ἀκτὶς Ἁλίου, κατίδετ᾽ ἴδετε τὰν | ὀλομέναν γυναῖκα, πρὶν φοινίαν | τέκνοις προσβαλεῖν χέρ᾽ αὐτοκτόνον·

   Ω Γη, ω υπέρλαμπρη | αχτίνα του Ήλιου, δείτε την | καταραμένη γυναίκα, δείτε την, προτού το χέρι της | χτυπήσει φονικό τα παιδιά της.

   Μετάφραση (2012): Θ. Κ. Στεφανόπουλος, Αθήνα: Κίχλη @greek‑language.gr

• → και δείτε τις λέξεις φοινίσσω και φένω και τα παράγωγά τους

• λατινικά: funus ^(la), deffendo ^(la), offendo ^(la), infendo ^(la)

• φοίνιος - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
• φοίνιος - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.