κατά

Νέα ελληνικά (el)

Ετυμολογία

κατά < (κληρονομημένο) αρχαία ελληνική κατά[1]

για λόγιες εκφράσεις < (διαχρονικό δάνειο) αρχαία ελληνική κατά

Προφορά

ΔΦΑ : /kaˈta/ (στη σημασία: εναντίον)

τυπογραφικός συλλαβισμός : κα‐τά

ΔΦΑ : /kata/ (άτονο, ενωμένο με την επόμενη λέξη)

τυπογραφικός συλλαβισμός : κα‐τά

Πρόθεση

κατά, κατ' ή καθ'

(+ γενική) εναντίον
↪ κατά παντός υπευθύνου

↪ κατά του κράτους
(+ αιτιατική)
1. με χρονική σημασία· γύρω, περίπου
  ↪ Θα έρθω κατά τις 6 το απόγευμα.
  
  ↪ Θα βρεθούμε κατά το μεσημεράκι.
  - (ειδικότερα) σε κάποια χρονική στιγμή που διαρκούσε κάτι
    ↪ κατά την ομιλία του Πρωθυπουργού
  - (ειδικότερα), συνήθως ως κατά τη διάρκεια
    ↪ κατά τη διάρκεια του ταξιδιού
2. δηλώνει το πρόσωπο που κρίνει· σύμφωνα με κάποιον
  ↪ κατά την άποψή μου
  
  ↪ κατά τους στωικούς

Εκφράσεις

καθ' εκάστην
καθ' έξιν
καθ' ολοκληρίαν / καθ' ολοκηρία
καθ' υπερβολήν
κατ' ανάγκη
κατ' ανέμου
κατ' αρχήν, κατ' αρχάς
κατ' εξαίρεσιν / κατ' εξαίρεση
κατ' εξακολούθησιν / κατ' εξακολούθηση
κατ' αποκοπήν
κατ' ιδίαν
κατά βάθος
κατά γράμμα
κατά διαόλου
κατά κει
κατά κεφαλήν
κατά κόρον
κατά κράτος
κατά λάθος
κατά λέξη
κατά μέρος
κατά μέτωπον / κατά μέτωπο
κατά πάσα πιθανότητα
κατά πού
κατά πρόσωπο
κατά πώς
κατά συνθήκην ψεύδη
κατά τ' άλλα / κατά τα άλλα
κατά τι
κατά τύχην
υπέρ και κατά

Παροιμίες

κατά μάνα κατά κύρη, κατά γιο και θυγατέρα
κατά φωνή κι ο γάιδαρος

Συγγενικά

κατα- & Νεοελληνικές λέξεις με πρόθημα κατα- στο Βικιλεξικό

Μεταφράσεις

εναντίον, κατά κάποιου

γαλλικά : contre ^(fr)

→ δείτε τη λέξη εναντίον

γύρω, περίπου

γαλλικά : autour ^(fr)de, environ ^(fr)

→ δείτε τη λέξη περίπου

σε κάποια χρονική στιγμή που διαρκούσε κάτι

αγγλικά : during ^(en)
γαλλικά : pendant ^(fr)

σύμφωνα με

αγγλικά : according to ^(en)
γαλλικά : selon ^(fr)

Αναφορές

κατά - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες-σύμβολα). Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας

Μεσαιωνικά ελληνικά (gkm)

Ετυμολογία

κατά < (κληρονομημένο) αρχαία ελληνική κατά

Πρόθεση

κατά

εναντίον
κάπου κοντά
σε σχέση με, σύμφωνα με
όσο διαρκεί κάτι

Εκφράσεις

κατὰ καιρόν: πότε πότε, κατά εποχές
κατὰ λόγον: λέξη προς λέξη
κατὰ μέρος: λεπτομερειακά, ένα προς ένα
κατ' ἰδίαν, κατ' ἰδίας: χωριστά, ιδαιτέρως

Συγγενικά

κατα- & Μεσαιωνικές ελληνικές λέξεις με πρόθημα κατα- στο Βικιλεξικό

Πηγές

κατά - Επιτομή του Λεξικού Κριαρά της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669). Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, [μονοτονικό σύστημα].

Αρχαία ελληνικά (grc)

Ετυμολογία

κατά < → λείπει η ετυμολογία

Πρόθεση

κατά [κᾰτᾰ]

(+ γενική)
1. προς, δηλώνοντας κίνηση προς τα κάτω ή, γενικότερα,πάνω
2. εναντίον
(+αιτιατική)
1. κίνηση προς τα κάτω, ή σε μια έκταση
  κατὰ γῆν καὶ θάλασσαν: σε ξηρά και θάλασσα
2. απέναντι
3. στη διάρκεια
  καθ' ἡμέραν: καθημερινά
4. σύμφωνα με

καθ' πριν από δασυνόμενο φωνήεν

Συγγενικά

κατα- & Αρχαίες ελληνικές λέξεις με πρόθημα κατα- στο Βικιλεξικό

Πηγές

κατά - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
κατά - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.

This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[1] κατά - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες-σύμβολα). Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας