ἄνθρωπος

Αρχαία ελληνικά (grc)
↓ πτώσεις       ενικός         πληθυντικός  
ονομαστική ὁ/ἡ ἄνθρωπος οἱ/αἱ ἄνθρωποι
      γενική τοῦ/τῆς ἀνθρώπου τῶν ἀνθρώπων
      δοτική τῷ/τῇ ἀνθρώπῳ τοῖς/ταῖς ἀνθρώποις
    αιτιατική τὸν/τὴν ἄνθρωπον τοὺς/τὰς ἀνθρώπους
     κλητική ὦ! ἄνθρωπε ἄνθρωποι
  δυϊκός
ονομ-αιτ-κλ τὼ  ἀνθρώπω
γεν-δοτ τοῖν  ἀνθρώποιν
2η κλίση, Κατηγορία 'θρίαμβος' όπως «κάμηλος» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

Ετυμολογία

ἄνθρωπος < αβέβαιης ετυμολογίας. Συγγενής η μυκηναϊκή 𐀀𐀵𐀫𐀦 (a-to-ro-qo). Πιθανόν *ἄνδρωπος < ἀνήρ + ὤψ (αυτός που έχει ανδρική όψη).[1] Αλλά η ύπαρξη του < δ > (όπως στη γενική ἀνδρός) και η υπόθεση *ἄνδρωπος είναι προβληματική. Ο Beekes[2] υποστηρίζει ότι δεν είναι ινδοευρωπαϊκή λέξη, υποθέτοντας προελληνική προέλευση.

Δείτε και πώς ετυμολόγησε τη λέξη ο Πλάτωνας στον Κρατύλο.

Ουσιαστικό

ἄνθρωπος αρσενικό ή θηλυκό (ιωνικός τύπος  ὥνθρωπος)

  1. άνθρωπος, αυτός που ανήκει στην ανθρώπινη φυλή
    ※  ...θεοὶ φύουσιν ἀνθρώποις φρένας / πάντων ὅσ᾽ ἐστὶ κτημάτων ὑπέρτατον...
    οι θεοί χαρίζουνε στον άνθρωπο το νου, το πιο μεγάλο τ' απόχτημά του απ' όλα όσα υπάρχουν
    Σοφοκλής, Αντιγόνη, στ.683. @greek-language.gr Μετάφραση: Ιωάννης Γρυπάρης. Σκηνή: Μιλά ο Αίμονας στον Κρέοντα.
    ※  σημαίνει τοῦτο τὸ ὄνομα ὁ “ἄνθρωπος” ὅτι τὰ μὲν ἄλλα θηρία ὧν ὁρᾷ οὐδὲν ἐπισκοπεῖ οὐδὲ ἀναλογίζεται οὐδὲ ἀναθρεῖ, ὁ δὲ ἄνθρωπος ἅμα ἑώρακεν—τοῦτο δ᾽ ἐστὶ [τὸ] “ὄπωπε”—καὶ ἀναθρεῖ καὶ λογίζεται τοῦτο ὃπωπεν. ἐντεῦθεν δὴ μόνον τῶν θηρίων ὀρθῶς ὁ ἄνθρωπος “ἄνθρωπος” ὠνομάσθη, ἀναθρῶν ἃ ὄπωπε.
    αυτό το όνομα άνθρωπος σημαίνει ότι τα άλλα θηρία απ' όσα βλέπουν τίποτε δεν ερευνούν ούτε συλλογίζονται ούτε παρατηρούν με προσοχή (ἀ ν α θ  ρ ε ῖ ν), ο άνθρωπος όμως συγχρόνως βλέπει -και αυτό είναι το ὄπωπε- και παρατηρεί με προσοχή (ἀ ν α θ  ρ ε ῖ) και συλλογίζεται εκείνο που έχει ιδεί (δηλ. ὄ π ω π ε). Απ' αυτό λοιπόν βγαίνει ότι από τα θηρία μόνον ο άνθρωπος σωστά ονομάστηκε ἄ ν θ ρ ω π ο ς «ο εξετάζων όσα έχει ιδεί» (ἀ ν α θ ρ ῶ ν   ἃ   ὄ π ω π ε)
    Πλάτων, Κρατύλος, 399. Μετάφραση (μεταγραμμένη σε μονοτονικό): Ηλίας Λάγιος. Κρατύλος-Ευθύδημος, Αθήνα: Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος ISBN 9602270624
  2. (κατ' επέκταση) ο άνδρας
    ※  ...τούτῳ καὶ ἐνταῦθα ἴσως διαφέρω τῶν πολλῶν ἀνθρώπων...
    ... και σε τούτο εδώ διαφέρω από τους περισσότερους ανθρώπους...
    Πλάτων, Απολογία Σωκράτους, 29b @greek-language.gr. Μετάφραση: Παύλος Νιρβάνας.

Συγγενικά

Σύνθετα
  • ἀνθρωπο- Αρχαίες ελληνικές λέξεις με πρόθημα ἀνθρωπο- στο Βικιλεξικό
  • -άνθρωπος Αρχαίες ελληνικές λέξεις με επίθημα -άνθρωπος στο Βικιλεξικό
  • -ανθρωπία Αρχαίες ελληνικές λέξεις με επίθημα -ανθρωπία στο Βικιλεξικό

όπως ενδεικτικά

  • ἀνθρωπόμορφος
  • ἀνθρωπονομικός (ο κατάλληλος να διοικεί ανθρώπους)
  • ἀνθρωποποιός (γλύπτης και ζωγράφος)
  • ἀνθρωποφυής (αυτός που έχει ανθρώπινη φύση)
  • ἀνθρωπομάγειρος (που μαγειρεύει ανθρώπινο κρέας)
  • ἀνθρωποκτόνος (εκείνος που φονεύει άνθρωπο)
  • ἀνθρωπόκτονος (σχετικός με άνθρωπο που έχει φονευθεί)
  • ἀνθρωπόγλωσσος (ο παπαγάλος, που μιλάει σαν άνθρωπος)

Αναφορές
  1. Hofmann, J. B. Ἐτυμολογικόν Λεξικόν τῆς Ἀρχαίας Ἑλληνικῆς. Μτφρ: Αντώνιος Δ. Παπανικολάου. Αθήνα: 1974. (Γερμανικά: Etymologisches Wörterbuch des Griechischen. Munich: R. Oldenbourg, 1949.)
  2. Beekes, Robert S. P. (2010) Etymological Dictionary of Greek. [Ετυμολογικό λεξικό της ελληνικής γλώσσας] (στα αγγλικά) με την αρωγή του Lucien van Beek. Leiden: Brill. Τόμοι 1‑2.

Πηγές
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.